مراحل ساخت ساز «قوپوز»
عکس : آذرانجمن | 1401/07/30 | 11:53
به گزارش آذرانجمن؛ فرخ مهدی پور هنرمند پیشکسوت عرصه موسیقی عاشیقی آذربایجان در گفتگو با خبرنگار آذرانجمن در خصوص مراحل ساخت ساز «قوپوز» عنوان کرد: ساز آشیقی یا همان قوپوز که عموماً با تک لغت «ساز» شناخته میشود، اصولا در یک پروسه زمانی طولانی مدت تهیه میشود اما اکنون شاهد هستیم که برخی از سازبندان طی یک ماه و کمتر نیز ساز قوپوز میسازند که به آنها ساز بازاری میگویند، اما اگر بخواهیم در انتخاب چوب و طراحی ساز ظرافت ایجاد کنیم و ساز عمر بالا و صدای زیبایی داشته باشد طبیعتاً باید زمان بیشتری برای ساخت ساز گذاشته شود.
وی در خصوص اجزای تشکیل دهنده ساز قوپوز توضیح داد: قوپوز از سه قسمت کلی تشکیل میشود. «چاناق» یا بدنه، «قول» یا دسته و قسمتی که دسته و بدنه را به هم وصل میکند که این قسمت نیز «بئچه» نام دارد.
وی ادامه داد: اجزای جزئی ساز قوپوز نیز شامل، آشیقها، سینه، خرک، پرده و «تل» سیم میشود. آشیق ها بالای دسته قرار میگیرند و نتهای موسیقی با آنها تنظیم میشود. پردهها نیز روی دسته قرار میگیرند و نتهای موسیقی را از هم جدا میکنند. همچنین سه خرک در قسمت بالای دسته، روی سینه و قسمت چاناق قرار میگیرد و سیم ها نیز بر روی آشیق و خرکها قرار میگیرد.
مهدی پور بیان کرد: نوع چوب مورد استفاده در ساز قوپوز از درختهای گردو و انگور میباشد بطوری که قسمت بدنه یا «چاناق» ساز از جنس چوب انگور و قسمت دسته یا «قول» از درخت گردو تهیه میشود. چوب مورد استفاده اولا در یک پروسه طولانی بین یک سال تا پنجاه ساله خشک میشود و بعد از آن چوب خشک شده برش داده میشود.
او ادامه داد: چوبهای برش داده شده «چاناق» ساز در آب جوش حرارت میبیند و بعد از آن با دستگاه خم کن حالت داده میشود. بعد از طی این مراحل که ساختمان ساز تکمیل میشود، صفحه ساز که از جنس توت میباشد بر روی چاناق قرار میگیرد که میتواند از تخته یک تکه یا چند تکه باشد.
فرخ مهدی پور اشاره کرد: بعد از طی این مراحل که ظاهر اصلی ساز نسبتا تکمیل شده، با ابزارآلات مخصوص، ساز ساییده « یونولماق» میشود و بعد با سمباده حالت داده شده و در مرحله آخر با لاک الکل رنگ براقی به ساز قوپوز داده میشود که این عمل نیز در برخی سازها انجام نمیشود و ساز به مرور زمان تغییر رنگ میدهد.
عکس: هومن بهلولی