عضو هیئت مدیره تشکل مردم نهاد «توسعه کشاورزی مردم» گفت: هم اکنون ما دو برابر استاندارد جهانی از منابع آب‌مان بهره برداری می کنیم، تبعات آن در دریاچه اورمیه برای مردم ملموس است، علاوه بر آن ما در ۲۵ دشت استان هم وضعیتی مشابه دریاچه اورمیه را داریم، ۲۵ دشت استان به دلیل کاهش شدید آب‌های زیر زمینی با خطر نابودی و فرونشست روبروست.
گروه محیط زیست آذرانجمن: مهدی مستفید، عضو هیئت مدیره تشکل مردم نهاد «توسعه کشاورزی مردم» در استان آذربایجان شرقی در گفتگو با خبرنگار آذرانجمن در خصوص مزایای کشاورزی مدرن گفت: مزارع مدرن کشاورزی در جهان بیشتر به مجتمع های صنعتی تولید محصولات کشاورزی شبیه اند تا یک مزرعه در قالب سنتی، کشاورزی مدرن در کنار بهره وری تولید، صنعتی شدن کشاورزی، بسته بندی و توزیع محصول را هم متحول کرده است و تلفات محصول را به صورت چشمگیری کاهش داده، اما شاهد هستیم که در همین پروسه هم اکنون در ایران حدود ۵۰ درصد محصولات اتلاف می‌شود.
کارشناس ارشد آب‌های زیر زمینی، با اشاره به میزان مصرف آب در بخش کشاورزی استان، عنوان کرد: در استان سالانه حدود ۲ میلیارد و ۸۵۰ میلیون متر مکعب آب مصرف می شود که معادل ۸۰٪ آب تجدید پذیر در منطقه می باشد. این در حالی است که برای حفظ نظام اکولوژیکی منطقه این مصرف باید به ۴۰ درصد آب تجدید پذیر کاهش یابد. کشاورزی با حدود ۸۶درصد بیشترین حجم بهره برداری را به خود اختصاص می دهد و صنعت با ۱۳ درصد و شرب با ۳ درصد در جایگاه‌های بعدی قرار دارند.
وی اضافه کرد: البته در مقایسه با میانگین کشوری، استان آذربایجان شرقی مصرف صنعتی بیشتری دارد و سهم بخش کشاورزی نسبت به میانگین کشوری حدود ۶ درصد کمتر است. برای توسعه پایدار و گریز از مشکلات زیست محیطی نیازمند کاهش ۵۰ درصدی مصرف آب در استان هستیم و تا زمانی که تحول اساسی در دانش کشاورزی، صنعت، ترویج تکنولوژی، بهینه سازی نوین در مصرف آب صورت نگیرد، این اتفاق مهم نمی‌افتد.
مستفید، فعالین بخش کشاورزی استان با بیان اینکه «ما نتوانسته ایم کشاورزی‌مان را مدرن کنیم» اظهار داشت: در بخش کشاورزی در همه سطوح شاهد خلاء دانش هستیم، بدنه شاغلین بخش کشاورزی حدود ده سال پیرتر از میانگین شاغلین در بخش‌های دیگر اقتصادی هستند، میزان سواد و قدرت استفاده از یافته های جدید علمی نیز به همین نسبت در بخش کشاورزی پایین است. البته مهم‌تر از این موضوع فقدان محوریت دانش در نهادهای متولی و ذیربط بخش کشاورزی است. روش‌هایی که هم اکنون به عنوان روش‌های مدرن آبیاری مورد حمایت جهاد کشاورزی قرار دارد منطبق بر دانش ۵۰ سال پیش است.
وی تاکید کرد: حجم بالایی از اعتبارات بخش کشاورزی به سیستمهای آبیاری بارانی اختصاص می یابد که بر خلاف آمارهای ارائه شده از سوی جهاد کشاورزی نه تنها شاهد صرفه جویی آب در این روش نیستیم بلکه به دلیل عدم یکنواختی در آبیاری و افزایش تبخیر شاهد کاهش راندمان تولید و افزایش پرت تجدید ناپذیر در آن هستیم، در بسیاری از مناطق شاهد هستیم شبکه های پایاب سد در مناطقی با کیفیت خاک نامناسب کار شده اند، یعنی جهاد مولفه کیفیت خاک را در نظر نگرفته است، در این نقاط شاهد افت راندمان تولید هستیم.
وی افزود: تاسف‌بارتر این است که در کنار این شبکه های غیر بهینه آبیاری شاهد زمین های بسیار مرغوبی هستیم که با کمبود منابع آبی مواجه هستند. نبود دانش کافی در سازمان باعث چنین سرمایه گذاری‌های نادرستی است که صورت می‌گیرد.
وی گفت: اخیرا جهاد کشاورزی برای مصرف بهینه آب طرح حمایت از احداث استخرهای تجمیع آب را اجرا می کند که اصولا کار مبارکی است ولی مقررات و پروتکل تعریف شده برای آن بوضوح نشانگر فقدان درک منطقی از شرایط مزرعه توسط تصمیم گیرندگان امور است. و وقتی جهاد با چنین پروتکل هایی طرح را اجرا می‌کند، دوباره شاهد از بین رفتن منابع و سرمایه ها خواهیم بود.
وی خاطرنشان کرد: یکی دیگر از مشکلات اساسی در مدرنیزاسیون کشاورزی در قوانین و همسو نبودن قانون با کشاورزی مدرن برای تحولات جدید است. شما اگر هم اکنون مدرن ترین طرح را هم برای کشاورزی ارائه دهید دولت قادر نیست آبی به طرح شما تخصیص دهد حتی اگر طرح شما ۹۰ درصد در مصرف آب صرفه جویی داشته باشد.
وی ادامه داد: از سوی دیگر دولت قادر نیست سهمیه آب فردی را که با کمترین بهره وری موجب اتلاف منابع آبی می شود را محدود کند.
وی با بیان اینکه مدرنیزاسیون کشاورزی یک الزام برای ما است نه انتخاب، گفت: هم اکنون ما دو برابر استاندارد جهانی از منابع آب‌مان بهره برداری می کنیم، تبعات آن در دریاچه اورمیه برای مردم ملموس است، علاوه بر آن ما در ۲۵ دشت استان هم وضعیتی مشابه دریاچه اورمیه را داریم، ۲۵ دشت استان به دلیل کاهش شدید آب‌های زیر زمینی با خطر نابودی و فرونشست روبروست.
ما برای مدیریت حیات در منطقه ناگزیر از کاهش بهره براری از منابع هستیم برای این که این کاهش بهره برداری موجب کاهش تولیدات کشاورزی نشود ناگزیر به مدرنیزاسیون کشاورزی هستیم.
مستفید، با اشاره به نقش دولت درخصوص مدرن سازی کشاورزی اظهار داشت: مدیریت منابع جز با برنامه ریزی دولت ممکن نیست و برنامه ریزی کارآمد جز با تحول اساسی در ساختار نهادهای تصمیم گیر و مجری مقدور نخواهد بود. همچنین مدرن سازی نیازمند سرمایه گداری است که باید به صورت کمک‌های دولتی یا قیمت گذاری مناسب محصولات تامین شود تا این بخش بتواند سرمایه مورد نیاز جهت ارتقا و مدرن سازی را تامین کند.
وی با بیان اینکه در حال حاضر طرح یک پارچه سازی اراضی و توسعه تعاونی های کشاورزی شکست خورده است، افزود: یک پارچه سازی اراضی بر اساس دانش ۶۰ سال پیش جهت امکان دهی به استفاده از ماشین آلات در کشاورزي تدوین شده بود، امروزه آن الزام با تولد تکنولوژی های جدید موضوعیت خود را از دست داده است. کشاورزي مدرن امروزه بخصوص در شرایط اقلیمی ما، بیشتر باید به مجتمع های کشت عمودی سوق پیدا کند. البته در شیوه سنتی هم رواج ماشین آلات سبک و ابزار کار جدید نیاز به یکپارچه سازی اراضی را منتفی کرده که برای مثال درکشاورزي کشور چین به صورت گسترده شاهد این تحول هستیم.
وی اضافه کرد: قانون یکپارچه سازی از ابتدا قالبی دستوری داشت، اجتماع و اقتصاد هم که دستور پذیر نیستند و چهارچوب‌های خاص خود را دارند. در هیچ شرایطی نمی توان افراد را مجبور به شراکت با یکدیگر کرد در این صورت شراکت اجباری حتما کارایی کافی را نخواهد داشت.
وی افزود: امروزه بحث یکپارچه سازی هم به دلیل تغییر تکنیک و هم به دلیل محدودیت آبی مزارع منتفی شده ولی هنوز کشاورزان با سختگیری های آن قانون در صدور سند رسمی و تغییر کاربری اراضی در گیر هستند که این قانون در حال حاضر منفعتی به کشاورزی ندارد و تجدید نظر در آن قوانین ضرورت دارد.
گفتگو: عاطف احدپور
درباره نویسنده
