پوکی استخوان بیماری استخوانی است، در این بیماری استخوانها تضعیف میشوند، استحکام و قدرت شان را از دست میدهند، احتمال شکنندگی در آنها بالا میرود. در حقیقت شکستگی استخوان در افراد مبتلا به پوکی استخوان در مقایسه با دیگران بسیار رایجتر است.
استخوانها حتی میتوانند در طی حرکات روزمره، مانند خم شدن یا سرفه دچار شکستگی شوند. شایعترین شکستگیهای استخوانی در مچ دست، ران و ستون فقرات اتفاق میافتند.
پوکی استخوان میتواند با درد شدیدی همراه باشد و حتی موجب از دست دادن استقلال شخصی در انجام امور روزانه شود. در صورتی که شکستگی در مفصل ران رخ داده باشد ممکن است مرگ حتمی اتفاق بیفتد.
شکستگی مفصل ران بسیار سخت و دردناک است. توانایی فرد را کاهش میدهد و عوارض و مشکلات بسیاری برای سلامتی ایجاد میکند.
پوکی استخوان در زنان در مقایسه با مردان بیشتر است. این تفاوت به خاطر تغییرات هورمونی است که در طی دوران یائسگی رخ میدهد.
پوکی استخوان یک نوع آرتریت نیست. با این حال، میتواند باعث شکستگیهایی شود که منجر به آرتریت میشوند.
عوامل خطر مربوط به پوکی استخوان
احتمال بیشتری برای ابتلا به این عارضه وجود دارد اگر شما:
• زن هستید
• ۵۰ سال یا بیشتر دارید
• در دوران یائسگی هستید
• رژیم غذایی کم کالری داشته باشید
• یک مشکل رودهای دارید که مانع جذب کلسیم و ویتامینها میشود
• غده تیروئید (هیپرتیروئیدیسم) بیش ازحد فعال دارید یا هورمون تیروئید بیش ازحد مصرف میکنید
• دچار کم تحرکی در زندگی روزانه هستید
• لاغر هستید
• داروهای خاصی مثل پردنیزولون مصرف میکنید
• اگر تبار آسیایی دارید
• سیگار میکشید
• الکل زیادیمصرف میکنید
• سابقه خانوادگی پوکی استخوان داشته اید
• تا به حال حداقل یک شکستگی “شکننده” (که ناشی از یک آسیب جزئی یا بدون علت باشد) تجربه کرده اید
علائم پوکی استخوان
اکثر افراد مبتلا به پوکی استخوان هیچ علامتی از ابتلا را ندارند. آنان دقیق نمیدانند که دچار پوکی استخوان شده اند تا زمانی که آزمایش تراکم استخوان را انجام بدهند و دریابند که نتایج چگونه است.
یکی از نشانههای اولیه میتواند کاهش قد ناشی از انحنا یا فشرده سازی ستون فقرات باشد. انقباض یا فشرده سازی ناشی از ضعیف شدن مهرهها (استخوانهای ستون فقرات) است. مهرههای ضعیف شده، شکستگیهای کوچک را به نام شکستگی ناشی از فشرده سازی ایجاد میکنند.
شکستگیهای فشرده سبب فرو رفتن استخوانهای ستون فقرات به صورت عمودی در یکدیگر میشوند. هنگامی که این اتفاق میافتد، مهرهها کوتاهتر میشوند. شکل هر مهره از یک مستطیل عادی به شکل مثلثی تغییر مییابد.
شکستگیهای فشرده میتواند با درد یا تیر کشیدن همراه باشند. اما کوتاه شدن قد معمولا علائمی را ایجاد نمیکند. پوکی استخوان در اکثر مواقع باعث درد نمیشود مگر اینکه استخوان شکسته شود.
در طی معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است متوجه شود که قد شما کوتاهتر از آن چیزی است که تصور میکنید. یا ممکن است متوجه یک “قوز ارثی” شود. این عارضه یک منحنی در ستون فقرات و قسمت بالایی پشت است که باعث ایجاد قوز میشود.
اشعه ایکس ممکن است استخوانهایی را نمایش دهد که تراکم کمتری از حد انتظار دارند. این مسئله میتواند ناشی از پوکی استخوان باشد؛ اما علل احتمالی دیگر نیز وجود دارد مانند کمبود ویتامین D.. پزشک در این زمینه به سادگی میتواند مشکل را تشخیص دهد.
اگر شکستگی را تجربه کنید، پزشک معمولا پوکی استخوان را به عنوان موردی مشکوک مورد بررسی قرار میدهد.
آزمایش تراکم استخوان میتواند تشخیص پوکی استخوان را به سادگی تایید کند. به شیوههای مختلف تراکم استخوان را اندازه گیری میکند.
دقیقترین تست تراکم استخوان DEXA است. تست DEXA معمولا ۱۰ تا ۱۵ دقیقه به طول میانجامد و بدون درد است. با استفاده از حداقل مقدار تابش بر روی ستون فقرات و ران انجام میشود.
جدیدترین شیوه تست تراکم استخوان از پاشنه پا انجام میشود که به وسیله امواج اولتراسوند میباشد. این روش سریعتر و ارزانتر از DEXA است؛ اما به عنوان یک آزمون غربالگری دقیق برای پوکی استخوان به طور گستردهای در دسترس نیست یا پذیرفته نمیشود. معمولا افرادی که پوکی استخوان شان به وسیله غربالگری در پاشنه پا مشخص میشود در نهایت آزمایش DEXA از ستون فقرات و ران را نیز انجام میدهند.
آزمایشهای تراکم استخوان میتواند پوکی استخوان را هنگامی که در شرایط خفیف و قبل از شکستگی است، تشخیص دهد. این امر میتواند منجر به درمان سریعتر و پیش گیری از بدتر شدن شرایط در فرد کمک کند.
در افرادی که کوتاهی قد و شکستگیهای مشکوک را تجربه میکنند، آزمایشهای تراکم استخوان، تشخیص استئوپروز را تایید میکنند.
آنها همچنین به عنوان پایهای برای درمان عمل میکنند و میتوانند برای پاسخ درمانی مورد استفاده قرار گیرند.
برای تشخیص علت پوکی استخوان، مانند مشکلات تیروئیدی، آزمایشهای خون و ادرار توصیه میشوند. با این حال، برای اکثر افراد علت مشخصی (به جز کهولت سن و یائسگی) یافت نشده است.
مدت انتظار
پوکی استخوان یک وضعیتی برای دراز مدت (مزمن) است؛ اما درمان مناسب میتواند در نهایت منجر به بهبود قابل ملاحظهای در توده استخوانی شود. این امر میتواند احتمال وقوع شکستگی را کاهش دهد.
معمولا حتی پس از درمان توده استخوانی بدن به وضعیت عادی قبل باز نمیگردد؛ اما خطر شکستگی پس از درمان به میزان چشم گیری کاهش مییابد.
پیش گیری
میتوانید برای پیش گیری از پوکی استخوان از موارد زیر کمک بگیرید:
• دریافت کافی کلسیم و ویتامین D.
• همچنین ممکن است نیازمند مصرف مکمل ویتامین D. یا یک مولتی ویتامین روزانه باشید.
• انجام منظم تمرینات ورزشی
• عدم استعمال دخانیات
• اجتناب از مصرف الکل و نوشیدنیهای الکلی
• در صورتی که شما زن هستید و به تازگی وارد دوران یائسگی شده اید، با پزشک خود مشورت کنید و در مورد آزمایش و ارزیابی ابتلا به بیماریهای استئوپروز سوال کنید.
داروهای پیشگیرانه
داروهای گوناگونی برای پیشگیری از پوکی استخوان مربوط به دوران یائسگی وجود دارد. شامل موارد زیر میشوند:
• درمان جایگزینی استروژن (به طورمعمول توصیه نمیشود)
• رالوکسیفن (اویسا)
• آلندرونات (Fosamax) و ریزدرونات (Actonel)
استروژن باعث تخریب استخوان میشود. از دست دادن استروژن در طول یائسگی منجر به تضعیف استخوانها میشود. استروژن درمانی به مقابله با این روند کمک میکند. با این حال، درمان جایگزین استروژن همچنان مورد تائید نیست. این به خاطر عوارض جانبی داروها است، از جمله افزایش خطر ابتلا به بیماریهای قلبی و سکته مغزی که در زنانی که بیش از ۱۰ سال از یائسگی شان میگذرد این امر رخ میدهد.
رالوکسفین (Evista) یک جایگزین برای استروژن است. مکانیسم عملی آن مانند تاثیر استروژن در افزایش تراکم استخوانی در استخوانها است.
آلندرونات و ریزدرونات بیس فسفونات هستند. این خانواده از داروها باعث افزایش استحکام استخوانها و پایین آمدن احتمال شکستگی میشود.
اگر آزمایش تراکم استخوان علائم یک مشکل را نشان دهد، ممکن است به شما کمک کند تا تصمیم بگیرید که آیا زمان مصرف داروهای پیشگیرانه فرا رسیده یا نه. همچنین هر ساله باید قد خود را اندازه بگیرید و این مسئله مورد توجه قرار دهید، به ویژه اگر خانم هستید که بالای ۴۰ سال سن دارید.
مصرف بیش از حد داروهای تیروئیدی ممکن است منجر به پوکی استخوان و سایر مشکلات سلامتی شود. به طور مرتب آزمایشهای مربوطه را مورد بررسی قرار دهید.
در صورتی که پردنیزولون مصرف میکنید، با پزشک خود صحبت کنید تا در صورت امکان دوز مصرفی را به حداقل برساند. یا اگر ممکن است مصرف دارو را قطع کنید.
پزشکان در ابتدا پوکی استخوان را با بررسی موارد زیر درمان میکنند:
• ناکافی بودن منابع غذایی از نظر کلسیم. اطمینان حاصل کنید که فرد به اندازه کافی کلسیم روزانه دریافت میکند.
• تجویز ویتامین D.
• ایجاد تغییرات مثبت در سایر عوامل خطرناک
داروها
برای اکثر زنان، بسیاری از داروهای درمانی پوکی استخوان در دسترس هستند که شامل موارد زیر میشوند:
بیس فسفونات، این داروها اغلب برای درمان پوکی استخوان در زنان یائسه استفاده میشود. بیس فسفوناتها مانع از دست دادن توده استخوانی بدن میشود. آنها حتی ممکن است تراکم استخوان را افزایش دهند. اکثر آنها به صورت قرص و مصرف آنها به شکل خوراکی است. اما برای برخی افراد ممکن است به صورت وریدی تزریق شوند.
اثر بیس فسفوناتها به صورت مهار کردن فعالیت دستهای از سلولها به نام استئوکلاست است که در درون استخوانها قرار دارند و وظیفه آنها جذب مواد معدنی استخوان است. آلندرونیت و Etidronic acid نوعی بیس فسفونات هستند.
مصرف بیس فسفوناتها میتواند احتمال شکستگی را در مبتلایان به پوکی استخوان کاهش دهد.
بیس فسفوناتها میتواند عوارض جانبی ایجاد کنند. این عوارض شامل حالت تهوع، درد شکمی، سوزش مری و مشکل در بلع است. یکی از عوارض جانبی نادر، اما جدی، مرگ و میر ناشی از کمبود ذخیره خونی است.
بیس فسفوناتها عبارتند از:
• آلندرونات (Fosamax)
• Risedronate (Actonel)
• ایباندرونات (Boniva)
• پامیدرونات (Aredia)
• اسید زولدرونیک (Reclast، Zometa)
• تعدیل کننده گیرنده استروژن (SERM). نقش SERM در درمان پوکی استخوان با تقلید از اثرات استروژن برای افزایش تراکم استخوان است.
• کلسی تونین (میاکالسین)، کلسی تونین یک هورمون تولید شده توسط غده تیروئید است. این گزینه به صورت اسپری بینی توزیع میشود. کلسی تونین تراکم استخوانی را مهار میکند.
• تری پاتیدو (Forteo)، تری پاتیدو نوعی هورمون پارا تیروئید است که رشد استخوانها را تقویت میکند. تری پاراتیدو با تزریق روزانه به فرد تجویز میشود. این دارو به هیچ عنوان برای درمانهای دراز مدت توصیه نمیشود.
• دونوزوماب (پرولیا)، این دارو نوعی درمان بیولوژیک است. یک آنتی بادی که پروتئینی را که در شکستگی استخوانها نقش دارد، مورد هدف قرار میدهد. با حمله به این پروتئین، مقابله با پیشگیری پوکی استخوان عملی میشود.
• درمان جایگزینی استروژن، به علت خطرات مرتبط استفاده از آن به ندرت توصیه میشود. استروژن در طی یائسگی از دست میرود. در حقیقت استروژن باعث کاهش سرعت تخریب استخوانها میشود.
درمان دراز مدت استروژن با بسیاری از خطرات همراه است. این خطرات شامل افزایش احتمال ابتلا به بیماریهای قلبی، سکته مغزی، سرطان سینه و سنگ صفرا است. درمان جایگزینی استروژن به ندرت برای پیشگیری یا درمان پوکی استخوان استفاده میشود.
در میان مردان، سطح پایین تستوسترون رایجترین علت پوکی استخوان است (به غیر از پیری و کهولت سن). آزمایش کوچک میتواند نشان دهد که سطح تستوسترون پایین است یا بالا. در این مورد، آزمایشهای دیگری به دنبال کشف علت خواهند بود تا زمانی که درمان شروع شود. مردان همچنین میتوانند آلندرونات و رالوکسیفن مصرف کنند.
پزشک در طول درمان موارد گوناگونی را بررسی خواهد کرد، با اندازه گیری تراکم استخوان هر دوسال یکبار این نظارت بسیار آسانتر شده است.
• در صورتی که فرد مبتلا به پوکی استخوان، شکستگی لگن داشته باشد ممکن است نیازمند عمل جراحی باشد.
• شکستگی که در مچ دست اتفاق افتاده است میتواند به سادگی با گچ گرفتن دست بهبود بیابد. در برخی مواقع برای بازیابی عملکرد استخوانهای مچ دست جراحی نیاز است.
• سایر داروها برای شکستگی شامل داروهای ضد درد و استراحتهای کوتاه مدت میشود.
• تزریق کلسی تونین ممکن است دردهای ستون فقرات ناشی از شکستگی ایجاد شده بر اثر فشرده شدن کمک کند و تا حدودی درد را کاهش دهد.
چه زمانی باید با یک متخصص تماس بگیرید!
مواردی که پیش رو دارید و تجربه شان کرده اید را برای ارزیابی و درمان با پزشک خود در میان بگذارید:
• مشاهده عوامل احتمالی ابتلا به پوکی استخوان
• شکستگی بدون علت و یا در اثر آسیبی جزئی
پیش بینی
چشم انداز سلامت افراد مبتلا به پوکی استخوان، به ویژه اگر مشکل در اوایل بیماری تشخیص و درمان شود، میتواند بسیار خوب باشد. تراکم استخوان، حتی در استئوپروز شدید نیز میتواند تثبیت شود و یا بهبود یابد. احتمال شکستگی به طور کلی با کمک درمان به میزان قابل توجهی کاهش مییابد.
در برخی افراد، پوکی استخوان علتی روشن دارد، اگر علت شناسایی و تصحیح شود، درمان میتواند به خوبی انجام پذیرد.
درباره نویسنده
