وضعیت فضای سبز شهری در تبریز، با وجود اهمیت آن به‌عنوان یکی از شاخص‌های توسعه پایدار، نگرانکننده است.
به گزارش آذرانجمن، فضای سبز شهری به‌عنوان یکی از شاخص‌های کلیدی توسعه پایدار، در شهر تبریز باید از وضعیت بسیار مطلوبی برخوردار باشد اما بر اساس گفته‌های یعقوب هوشیار؛ شهردار تبریز امسال در آخرین خبرهای شهری؛ سرانه فضای سبز این شهر تنها ۱۷.۵ مترمربع است در حالی که باید میزان استاندارد سرانه فضای سبز شهری حدود ۲۲.۵ مترمربع باشد و در مقایسه با کلان‌شهرهایی مانند تهران و مشهد، وضعیت نگران‌کننده‌ای دارد.
بلوار ساحلی باکو
تبریز به‌عنوان یک قطب صنعتی و پزشکی، گویا در مدیریت فضای سبز با چالش‌های جدی از جمله ضعف ساختاری و برنامه‌ریزی ناکارآمد مواجه بوده و مساحت ۲۸۰۰ هکتاری فضای سبز این شهر، با توجه به جمعیت و نیازهای روزافزون، کافی نبوده و توزیع نامناسب آن نیز به مشکلاتی چون افزایش آلودگی و کاهش کیفیت زندگی منجر شده است.
بلوار ساحلی باکو
برای بهبود این وضعیت، تبریز نیازمند یک رویکرد جدید در مدیریت فضای سبز است که بر پایه تحقیقات علمی و مشارکت متخصصان بنا شود.
بلوار ساحلی باکو
در این راستا، با آرش ثقفی اصل، استادیار و عضو گروه تخصصی معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد تبریز گفتگویی انجام داده‌ایم تا ضرورت بازنگری در سیاست‌های مدیریت فضای سبز را بررسی کنیم.
آرش ثقفی اصل دکترای شهرسازی مدیرگروه معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد تبریز در گفت‌وگو با آذرانجمن درباره اهمیت توجه به زمینه طراحی و برنامه‌ریزی فضای سبز تبریز عنوان کرد: در هرگونه طراحی و برنامه‌ریزی شهری در مرحله اول باید به عوامل محیطی، اجتماعی، اقتصادی و اقلیمی توجه داشت، چرا که این عوامل تعیین‌کننده مناسب‌ترین رویکرد برای ایجاد تعادل در محیط شهری هستند.
وی تأکید کرد: در طراحی فضای سبز شهری، بررسی شرایط اقلیمی و محیطی نظیر دما، رطوبت، جنس خاک، میزان باد، دوره‌های یخبندان و گرمایی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند؛ زیرا این بررسی‌ها به انتخاب بهینه گونه‌های گیاهی و درختان منطبق با شرایط محلی کمک کرده و در نتیجه فضای سبزی پایدار و کارآمد ایجاد می‌شود.
باغات شهر اسکو
وی افزود: فضای سبز شهری به کاهش دی‌اکسید کربن و آلودگی‌های هوا و صوت کمک کرده و از طرفی باعث تعدیل دما، کاهش اثرات جزیره گرمایی شهری و افزایش رطوبت محیط می‌شود. از جنبه اجتماعی نیز فضای سبز با ایجاد حس آرامش، کاهش استرس و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان نقش مؤثری در سلامت روانی و جسمانی آن‌ها داشته و علاوه بر این، زیبایی بصری حاصل از فضای سبز نیز یکی دیگر از عوامل جذب مردم به فضاهای عمومی شهری است.
ثقفی اضافه کرد: بهترین راهکار در این زمینه، انجام مطالعات دقیق اقلیمی و محیطی پیش از کاشت است. در غیر این صورت، کاشت گیاهان بدون توجه به شرایط اقلیمی و صرفاً با تقلید از نمونه‌های دیگر شهرها، باعث ایجاد مناظر ناسازگار و بی‌روح خواهد شد.
وی اظهار کرد: به عنوان نمونه، گونه‌های گیاهی مناسب مناطق شمالی کشور، با مناطق خشک و سردی مثل تبریز تفاوت چشمگیری دارند و عدم توجه به این تفاوت‌ها منجر به کاهش کارایی و زیبایی این فضاها می‌شود.
ضرورت ترکیب فضای سخت و نرم در طراحی شهری
پارک مرکزی نیویورک
وی ادامه داد: برای دستیابی به یک منظر شهری مطلوب، باید تعادلی میان فضای سخت (ساختمان‌ها، خیابان‌ها، و سایر زیرساخت‌ها) و فضای نرم (فضاهای سبز و طبیعی) ایجاد شود. اگر تنها بر روی توسعه زیرساخت‌های عمرانی تمرکز کنیم، در نهایت با شهری متشکل از ترکیب خشک بتن، شیشه و فلز مواجه خواهیم شد که زندگی در آن خالی از حس آرامش و زیبایی است.
فضای سبز در شهر می‌تواند همچون شبکه‌ای هدفمند و هوشمند در همه مناطق پراکنده شود. این شبکه باید شامل پارک‌های محلی، بوستان‌های کوچک، و فضاهای سبز عمومی باشد تا تمامی شهروندان بتوانند به‌صورت عادلانه از این امکانات بهره‌مند شوند. طراحی این شبکه باید با کمک تیمی از معماران منظر، طراحان شهری و متخصصان محیط‌زیست انجام شود تا مکان‌یابی صحیح و توزیع عادلانه صورت گیرد.
رییس کمیسیون آموزش سازمان نظام مهندسی استان با اشاره به نمونه‌های موفق جهانی، تاکید کرد: از پروژه‌های موفقی که در جهان مورد استفاده قرار گرفته میتوان بلوار ساحلی باکو که با ترکیب فضاهای سبز و تعاملات اجتماعی، به جاذبه‌ای گردشگری و نقطه تعامل شهروندان تبدیل شده اشاره کرد. همچنین از پارک مرکزی نیویورک (Central Park) به عنوان نمونه‌ای موفق یاد کرد که نقش مهمی در بهبود کیفیت هوای شهر و ایجاد فضای تنفسگاه طبیعی برای شهروندان داشته است.
وی ادامه داد: در ایران نیز نمونه‌های مشابهی وجود دارد، مانند طراحی فضاهای سبز در حاشیه روددره‌های تهران که محیطی طبیعی و تفریحی برای مردم ایجاد کرده، باغ‌های ارگانیک در مناطق اسکو و اطراف تبریز نیز از نمونه‌هایی هستند که به ارتقای زیبایی و جذابیت این شهرها کمک کرده‌اند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: طراحی فضای سبز شهری تنها در صورتی موفق خواهد بود که با توجه به اقلیم، فرهنگ، و نیازهای اجتماعی هر منطقه انجام شود. بهره‌گیری از تجربه‌های جهانی و تطبیق آن با شرایط محلی می‌تواند به خلق شهرهایی زیباتر، پایدارتر و آرام‌تر برای شهروندان منجر شود.
درباره نویسنده
