انحلال پ‌ک‌ک؛ سرآغاز صلح یا آغاز مرحله‌ای جدید از چالش‌ها؟

به گزارش گروه سیاسی آذرانجمن؛ میرقاسم بنی‎هاشمی/ پس از ۴۷ سال فعالیت مسلحانه، نهایتاً حزب کارگران کرد ترکیه روز ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۴ پایان فعالیت نظامی خود را اعلام نمود و به این صورت، پس از نیم قرن، یکی از بزرگ‌ترین گروه‌های تروریستی جهان که نزدیک به ۴۰ هزار قربانی برجای گذاشت، با خلع سلاح، سازمان تشکیلاتی خود را نیز منحل کرد.

هرچند طرح صلح کردی پس از نزدیک به دو دهه مذاکرات، مهم‌ترین مرحله خود یعنی انحلال پ‌ک‌ک و پذیرش خلع سلاح و پایان مبارزه مسلحانه را پشت سر گذاشته، اما موفقیت کامل این پروژه در عرصه سیاست پیچیده ترکیه همچنان با بیم و امیدهایی روبروست. تأکید کردها بر اصلاح قانون اساسی و تأمین و تضمین بیشتر حقوق سیاسی و فرهنگی، ضرورت تصویب برخی قوانین برای عفو عمومی و چگونگی بازگشت عناصر پ‌ک‌ک به جامعه و سیاست، و نیز سیاست‌ها و راهبردهای پ‌ک‌ک و کنگره کنفدراسیون کردی (KCK) به عنوان تشکیلات فرامنطقه‌ای جریان کردی در سوریه، عراق و ایران، از جمله چالش‌های جدی در تکمیل و موفقیت طرح گشایش کردی محسوب می‌شود.

البته دولت ترکیه، شخص اردوغان و نیز احزاب همسو با دولت مانند حزب حرکت ملی، برای پیشگیری از تکرار ناکامی‌های قبلی، صریحاً اعلام کرده‌اند که حساسیت و اهمیت تکمیل فرآیند این پروسه را درک می‌کنند و در این مسیر دقت بیشتری برای جلوگیری از پدیداری عوامل مخرب و بازدارنده خواهند داشت. این موضع نشانگر اهمیت این رویداد تاریخی برای دولت و ملت ترکیه است.

با وجود چالش‌ها، چنانچه طرح صلح کردی علاوه بر مرحله انحلال پ‌ک‌ک و پایان مبارزه مسلحانه ناسیونالیسم کردی، سایر مراحل را نیز با موفقیت پشت سر بگذارد، دستاوردها و پیامدهای آن را می‌توان در سه سطح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی تحلیل کرد. این یادداشت اشاراتی به دو سطح اول دارد:

۱. سطح ملی:

در سیاست داخلی ترکیه، موفقیت طرح گشایش کردی زمینه‌ساز تغییر و تحول موازنه قدرت بین احزاب و جریان‌های سیاسی موافق و مخالف طرح خواهد بود. از یک سو، موجب تقویت جایگاه ائتلاف حزب عدالت و توسعه و حزب حرکت ملی (ائتلاف جمهوریت) در عرصه رقابت‌های انتخاباتی خواهد شد. با توجه به گرایش‌های مذهبی و محافظه‌کارانه بخشی از جامعه کردی، جایگاه حزب حاکم در مناطق کردنشین نیز تقویت خواهد شد.

به این ترتیب، این رویداد تاریخی هم زمینه اقبال به ائتلاف جمهوریت در میان کردهای ترکیه و هم موجب گرایش بخشی از جریانات میانه‌روی ترک به حزب کردی دمکراسی و برابری خلق‌ها (DEM) خواهد شد. شاید مهم‌ترین دستاورد این طرح، ملی شدن و «ترکیه‌ای» شدن ماهیت و اهداف احزاب کردی باشد که تلاش خواهند کرد در بلندمدت از گفتمان ناسیونالیسم قومی گذر کرده و در عرصه سیاست ترکیه نقش‌آفرینی کنند.

۲. سطح توسعه‌ای:

پایان فعالیت مسلحانه پ‌ک‌ک، زمینه بازگشت امنیت و سرمایه به کل ترکیه و به‌ویژه مناطق کردنشین شرق و جنوب شرق را فراهم نموده و توسعه متوازن ملی را تسهیل خواهد کرد. بهبود زیرساخت‌ها و فضای کسب‌وکار در این مناطق می‌تواند به کاهش شکاف اقتصادی مرکز-پیرامون و افزایش انسجام ملی در میان جامعه کردی منجر شود.

۳. سطح منطقه‌ای و فراملی:

دولت ترکیه با فراغت بیشتری می‌تواند در تحولات سیاسی و اقتصادی پیرامونی از مدیترانه تا قفقاز حضور یابد. خاموشی فعالیت‌های تروریستی، امنیت و امکان اجرای مگاپروژه‌هایی مانند «راه توسعه» عراق یا کریدورهای انرژی و ارتباطی را تسهیل خواهد کرد. کشورهای مختلفی مانند آمریکا، اسرائیل، یونان و قبرس پس از انحلال پ‌ک‌ک، ظرفیت کمتری برای تأثیرگذاری در سیاست داخلی و خارجی ترکیه خواهند داشت.

در سوریه، عراق و ایران، پیامدهای این انحلال پیچیده‌تر خواهد بود. برخی گزارش‌ها از اختلاف میان سران میانی پ‌ک‌ک بر سر خلع سلاح حکایت دارد. بخشی از این نیروها ممکن است مسیر ادامه مبارزه را در قالب YPG و پژاک دنبال کنند. کیفیت مذاکرات خلع سلاح بین دولت ترکیه و شورای اجرایی انحلال، نقش تعیین‌کننده‌ای در این مسیر دارد.

در عراق، وضعیت ساده نخواهد بود. ارتش ترکیه احتمالاً به راحتی پایگاه‌های نظامی‌اش را ترک نخواهد کرد؛ با این حال، در بلندمدت به‌دلیل نیاز به روابط گسترده‌تر با دولت مرکزی عراق و حکومت اقلیم کردستان، احتمال کاهش حضور نظامی ترکیه در منطقه وجود دارد.

اما در سوریه و ایران، هر چند دو سازمان نظامی ی پ گ و پژاک، پس از انحلال پ ک ک، رسماً پشتوانه نظامی، مالی و لجستیکی خود را از دست می دهند، ولی کثرت گروه ها و سازمان های وابسته به کنگره کنفدراسیون کردی و نیز پ ک ک در کشورهای منطقه زمینه نقش‏آفرینی بیشتر و حتی احتمال گسیل بخشی از نیروهای رادیکال کردی و نیز تجهیزات و تسلیحات پیشرفته آمریکایی و اسرائیلی را به مناطق مرزی ایران و مناطق تحت نفوذ کردهای سوریه فراهم خواهد کرد.

انتهای پیام/