گروه محیط زیست آذرانجمن/عاطف احدپور: در روز‌های گذشته خبر خشک شدن سد نهند به عنوان یکی از منابع تأمین آب شرب کلانشهر تبریز بسیاری از مردم و فعالین محیط زیستی استان را نگران کرد. اما جالب است بدانید که هیچ کارخانه و معدنی در بالادست رودخانه نهند وجود ندارد و به نظر می‌رسد برخی دخالت‌های انسانی، برای حجم ذخیره آب پشت این سد مشکلاتی ایجاد کرده است

بر اساس مشاهدات؛ در طول سال‌های اخیر افزایش فروش زمین‌های کشاورزی به شهروندان تبریزی و ادامه تبدیل زمین‌ها به ویلاها استخردار، سبب کاهش ورود آب به سد نهند شده و وضعیت بحرانی کنونی را رقم زده است. به طوری که خریداران زمین، با احداث ویلاها به برداشت آب از سرشاخه‌های رودخانه و همچنین احداث مخازن ذخیره آب(استخر آب) اقدام کرده‌اند که این عمل باعث کاهش یا در مواقعی قطع آب ورودی به سد نهند شده است.

اگر این مسئله را در مقیاس بزرگتر نیز بررسی کنیم با تابلویی وحشتناک تر رو به رو می‌شویم. به طوری که طی سال‌های گذشته شهروندان شهرهای بزرگ همانند کلانشهر تبریز برای رهایی از دغدغه‌ها و مشکلات زندگی شهری، به خرید زمین و احداث ویلا در روستاها و مناطق دور از شهر اقدام کرده اند و این روند بدون ضابطه و بدون در نظر گرفتن عواقب این مسئله همچنان ادامه دارد. روندی که در کشورهای توسعه یافته جهان تجربه نشده و متاسفانه ما در سایه ایجاد یک فرهنگ غلط رایج شده، از باغ به عنوان مکانی تفریحی و نه تولیدی بهره می‌بریم، که البته باید دلایل سیاسی و اجتماعی این موضوع نیز بررسی شود.

افرادی که باغ‌های کوچک را خریداری می‌کنند عملا به دنبال فعالیت کشاورزی نیستند و فقط به منظور تغییر کاربری و استفاده تفریحی به خرید باغ اقدام می‌کنند، بخشی از اقتصاد منطقه آذربایجان اقتصادی مبتنی بر کشاورزی است و فروش باغ‌ها به‌صورت قطعه‌های کوچک، ضررهای جبران ناپذیری به اقتصاد و منابع آبی استان وارد می‌کند.

تبدیل باغ‌ و زمین‌های زراعی به قطعه‌های کوچک، پیامدهای منفی زیادی به دنبال دارد که از جمله آنها نبود امکان مدیریت و برنامه‌ریزی درست برای کاهش مصرف آب، استفاده بهینه از خاک، نیروی انسانی و ماشین‌آلات است که سرانجام به افزایش هزینه تولید، کاهش رغبت کشاورزان و باغداران به فعالیت‌های کشاورزی، افزایش مصرف آب و کاهش تولید محصول منجر می‌شود که با توجه به استراتژیک بودن صنعت کشاورزی، این مسئله می‌تواند اقتصاد منطقه و کشور را تا نابودی پیش ببرد.

تغییر کاربری غیرمجاز اراضی کشاورزی در آذربایجان شرقی و به ویژه در شهرستان تبریز یکی از چالش‌های اساسی در زمینه حفاظت از اراضی کشاورزی و منابع آبی است که در سایه سومدیریت سازمان جهاد کشاورزی و دیگر سازمان های دولتی مرتبط اتفاق افتاده است و قطعا فقط با اجرای اصولی قوانین می‌توانیم مقابل عواقب این مسئله بایستیم. اگر حتی درنظر بگیریم که قوانین خوبی درباره جلوگیری از تغییر کاربری در کشور وجود دارد قطعا در اجرای این قوانین با مشکلات اساسی مواجه هستیم و افراد به راحتی می‌توانند مجوزهای تغییر کاربری اراضی را بگیرند و یا برای ویلاهای خود امتیازاتی همچون آب و برق و یا حتی گاز اخذ کنند.

در خصوص وضعیت دریاچه اورمیه نیز با همین مسئله مواجه هستیم و نقش احداث ویلاها و اتلاف منابع آبی در مسیرهای منتهی به دریاچه وضعیت بحرانی فعلی را رقم زده است که متاسفانه در رسانه‌ها و برنامه‌های دولت برای احیای دریاچه ارومیه کمتر به این موضوعات اشاره شده است. توسعه بی رویه ویلا‌ها، سدهای متعدد و برداشت های مستقیم از جریانات آب های سطحی منجر به قطع ورودی آب به دریاچه منجر به وضعیت فعلی شده و تا مادامی که بهره برداری از منابع آب در راستای تامین حقابه دریاچه ارومیه ساماندهی نشود این مشکل حل نخواهد شد.

موضوع تغییر کاربری اراضی کشاورزی مشخصا در استان؛ در حال حاضر با تخریب و تجاوز به عرصه های منابع طبیعی، ساخت و ساز های بی رویه و عمدتا غیر مجاز، منجر به بروز مسائل و مشکلات متعددی گردیده است. همچنین استان آذربایجان شرقی در چند سال‌ اخیر با روند رو به رشد در تغییر کاربری اراضی کشاورزی خود روبرو شده و اراضی کشاورزی و منابع طبیعی حفظ و پایداری نشده است و به سبب فقدان دیدگاه و رویکرد سیستمی، به موضوع مدیریت بهینه منابع آب و خاک و توسعه پایدار، توجه اساسی نشده است.

ضعف در اجرای قوانین، موجب تخریب و هدر رفت منابع طبیعی استان شده و در حال حاضر شواهد و مدارک حاکی از وارد آمدن زیان‌های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی فراوانی بر بنیان‌های زیست محیطی و آسیب پذیری نظام اقتصادی و اجتماعی استان و کشور است. مسئله که اگر مدیریت نشود قطعا جامعه را با چالش‌های متعددی روبرو خواهد کرد.

انتهای پیام/