گروه اقتصاد آذرانجمن: بحران آب در ایران که سال به سال شدیدتر می شود به مراحل بسیار خطرناکی نزدیک شده است. خشکسالی به حد بی سابقه ای رسیده که علاوه بر ایجاد کمبود و بحران در تامین آب مورد نیاز صنایع و کشاورزی و حتی آب شرب در بسیاری از مناطق کشور، کارشناسان در مورد تبعات اجتماعی و سیاسی آن نیز هشدار داده اند. اعتراضات گسترده چند ماه پیش در خوزستان که کل کشور را در شوک فروبرد، هرچند اولین زنگ خطر نبود اما در مورد لزوم تجدیدنظر در سیاستهای توسعه ای و آبی تردیدی باقی نگذاشت. گفتنی است خوزستان یکی از استانهای بسیار پرآب کشور است که شنیدن اخبار نبود آب شرب و حتی تلف شدن احشام از بی آبی در برخی مناطق این استان تعجب همگان را برانگیخت. در اصفهان از چند سال پیش زنگ خطر بحران آب به صدا درآمده است و حتی هر از گاهی درگیریهایی در روستاهای این استان اتفاق افتاده بطوریکه چند سال پیش و قبل از اتفاقات خوزستان گفته شد جنگ آب از اصفهان آغاز شده است. نکته عجیب داستان اینجاست که با وجود طرحهای آبرسانی عظیم از استانهای پرآب نظیر خوزستان به استانهای کویری مانند اصفهان، اکنون هم اصفهان بی آب مانده و هم خوزستان خشک شده است! سوالی که پاسخ آن را در سیاستهای توسعه ای کشور باید جست. سیاستی که از دوران پهلوی آغاز شده و تا کنون کم و بیش ادامه یافته است. به این ترتیب که استقرار صنایع در بخش‌های مختلف کشور، بدون توجه به مزیت نسبی این مناطق صورت گرفته و اکثر صنایع آب بر در مناطق کویری کشور احداث شده و با سرمایه گذاری های هنگفت جمعیت عظیمی در شهرهای کویری شکل گرفته است که مطمئنا در بلندمدت منابع موجود در این مناطق پاسخگوی این حجم از جمعیت و صنایع نخواهد بود. طبق آمارهای انجمن جهانی فولاد، ایران با تولید نزدیک به 30 میلیون تن فولاد در سال، دهمین تولید کننده بزرگ فولاد در جهان است که بررسی لیست 20 کشور اول، نشان می دهد ایران و مصر تنها کشورهای خشک و کم آب حاضر در این لیست هستند. این در حالیست که اکثر شرکتهای فولادی ایران دقیقا در خشک ترین مناطق کشور تاسیس شده اند. برای تولید هر یک کیلوگرم فولاد، حدود ۷۰۵ کیلوگرم آب مورد نیاز است. با در نظر گرفتن ظرفیت تولید حدود ۳۰ میلیون تن فولاد در ایران در هر سال، که معادل ۳۰ میلیارد کیلوگرم است، صنعت فولاد ایران سالانه به حدود ۲۱ تریلیون لیتر آب یا چیزی در حدود ۲۱ میلیارد مترمکعب آب احتیاج دارد. در ادامه سیاستهای اشتباه قبلی که نتایج آن مقابل چشم همگان قرار دارد، اکنون برای سرپا نگهداشتن این صنایع در دل کویرهای ایران، طرحهای عظیم انتقال آب در حال اجراست که طبق نظر کارشناسان در بلندمدت نه تنها دردی از کمبود آب در کویر را دوا نخواهد کرد بلکه بحرانهای زیست محیطی و در پی آن بحران های اجتماعی و سیاسی غیرقابل بازگشتی به جای خواهد گذاشت. پیش بینی می شود جمعیت عظیمی که در برخی شهرها و استانهای مرکزی کشور در نتیجه تمرکز سرمایه و صنایع در آنها و مهاجرت نیروی انسانی از مناطق کم برخوردار به این مناطق شکل گرفته است، به مهاجرت معکوس روی آورده و در سالهای آینده شاهد سیل مهاجرت از جنوب به شمال کشور باشیم که این امر نیز تبعات مخصوص خود را در پی خواهد داشت. گفته می شود اکنون حدود ۸۰۰ هزار حلقه چاه در ایران وجود دارد که به صورت روزانه در حال مکیدن سفره‌های زیرزمینی و منابع تجدیدناپذیر آب هستند. با توجه به اینکه صادرات محصولات کشاورزی با آب بری بسیار بالا همچون هندوانه هم تنها در اختیار عده‌ای معدود قرار دارد و عموم کشاورزان از آن منتفع نمی شوند، سود ناشی از احداث و بهره‌برداری از این چاه ها نیز عمدتاً به جیب شرکت‌های بزرگ کشاورزی سرازیر می‌شود. در طی سالیان شبکه بسیار گسترده و قدرتمندی از رانت خواران حول این صنایع بزرگ و طرحهای کشاورزی و آبی کشور شکل گرفته است که با نامهایی مانند مافیای آب شناخته می شوند. پرواضح است که برای مقابله با این شبکه رانت خواران با قدرت لابی گری بسیار بالا، اراده ای در سطوح بالای حاکمیتی لازم است تا بتوان ضمن تجدیدنظر در مدل توسعه در کشور، با ابربحرانهای پیشرو مقابله کرد. یادداشت: امین جهانی انتهای پیام/