به گزارش آذرانجمن، تقریبا پنج سالی میشود که تعرفه اینترنت، تغییر چندان چشمگیری نکرده است؛ موضوعی که اپراتورها در نامه اخیر خود خطاب به رئیسجمهور به آن اشاره کردند و یکی از علل عدم توسعه زیرساختهای اینترنتی در کشور را تثبیت این تعرفهها دانستند. وزیر ارتباطات در واکنش به این خواست آنها از کیفیت اینترنت صحبت به میان آورد و گفت: «هنوز در اینباره تصمیمی گرفته نشده است اما خط قرمز ما کیفیت است، هرچیزی که باعث کیفیت شود، حتما برای آن تدبیر میکنیم.» سوال اصلی اما این است که در شرایطی که نارضایتیهایی نسبت به دسترسی کاربران به اینترنت وجود ندارد، آیا تضمینی وجود دارد که با بالا رفتن تعرفه اپراتورها، کیفیت اینترنت نیز بهبود پیدا کند؟ در حالی که بخشی از این اختلالها به خاطر محدودیتهایی ناشی از فیلترینگ اتفاق میافتد؟ برای بررسی بیشتر این موضوع و ابهاماتی که در این حوزه وجود دارد با پوریا آسترکی، کارشناس فضای مجازی و عمادالدین پاینده، کارشناس حوزه اینترنت گفتوگو کردیم که در ادامه میخوانید. ۱۰ درصد سبد هزینه خانوار ایرانی به اینترنت اختصاص دارد عمادالدین پاینده به این سوالات که آیا اینترنت در ایران ارزان است یا گران. یا اصلا آیا مساله توسعه اینترنت در ایران یک مساله مربوط به قیمت هست یا نه اینگونه پاسخ داد: «پاسخ دادن به این سوال که ارزانی و گرانی اینترنت در ایران چگونه قابل ارزیابی است نیازمند دو مقایسه است. مقایسه اول به دست آوردن سهم هزینه اینترنت از مجموع سبد هزینههای خانوار است. مورد دوم هم مقایسه این سهم با سایر نقاط دنیا است. آزمایشگاه داده و حکمرانی شریف اواخر سال ۱۴۰۰ یک شبیهساز را با هدف انجام این مقایسه راهاندازی کرد. این شبیهساز اطلاعات مختصری نظیر اینکه تعداد اعضای خانوار، هزینه ماهیانه اینترنت، تحصیلات و سنشان را از کاربر میپرسید و در مرحله بعد براساس آمارگیری هزینه درآمد خانوار مرکز آمار به کاربر نشان میداد که براساس هزینههایی که خانوار ایرانی برای اینترنت کرده است در کدام دهک قرار میگیرد. براساس اطلاعاتی که در آن زمان جمعآوری شد مشخص شد که تا اوایل سال ۱۴۰۱ میانگین هزینهکرد خانوار برای اینترنت در کشور به استثنای تهران کمتر از ۳۰۰ هزار تومان بود و اگر تهران را نیز در نظر میگرفتیم این عدد نهایتا از ۳۷۰ هزار تومان فراتر نمیرفت. این عدد ۴ درصد میانگین حقوق ماهیانه ۷ میلیون تومان درکشور در سال ۱۴۰۱ است.» پاینده در ادامه کاربرد به دست آوردن این نسبت را اینگونه توضیح داد: «این نسبت خاصیتش این است که قابلیت مقایسه با کشورهای دیگر هم دارد. میتوان به جرات گفت این عدد ایران را بین کشورهای توسعهیافته و درحال توسعه بین ۱۰ کشور آخر جدول رتبهبندی قیمتی اینترنت قرار میدهد. بنابراین میتوان ادعا کرد که قیمت اینترنت در کشورما ارزان است. یک روش دیگر هم این است که رقم ۳۷۰ هزار تومانی را به دلار تبدیل کرده و معادل دلاری را با هزینه اینترنت در سایر کشورها مقایسه کنیم.» فیلترینگ هزینه اینترنت را ۲ و نیم برابر کرد این کارشناس حوزه اینترنت اظهار نظر در مورد ارزانی اینترنت را منوط به توجه به دو ملاحظه اساسی دانست که باعث میشود صحبتها در مورد ارزان بودن اینترنت کمی محتاطانه تر باشد. پاینده ملاحظه اول را اینگونه توضیح داد:«ملاحظه اول افزایش استفاده از فیلترشکنها و اصطلاحا ابزارهای حاکمیتگریز است. بعد از اتفاقات شهریور ۱۴۰۱ تاکنون اختلالاتی در اینترنت کشور اعمال شده که نتیجه آن افزایش آمار استفادهکنندگان از فیلتر شکن به بیش از ۷۰ درصد بوده است. اگر ما هزینههای این را هم بخواهیم به هزینه اینترنت اضافه کنیم میتوانیم بگوییم هزینه اینترنت حدود ۲ و نیم برابر عددی است که برای نیمه اول ۱۴۰۱ تخمین زده شده است. یعنی ماکسیمم این عدد به ۱۰ درصد هزینههای سبد خانوار رسیده است. اگرچه این نسبت هم همچنان در مقایسه با قیمتهای جهانی پایین است اما باعث شده تا سهم هزینههای اینترنت از سبد مخارج خانوار معنیدار شود. عدد جدید به نزدیک یک میلیون تومان برای هر خانوار میل میکند. نکته دیگر این است اگر سیاستی برای افزایش قیمت اینترنت اتخاذ میشود آیا پیوست اجتماعی برای آن در نظر گرفته شده و اقناع عمومی نسبت به این مساله اتفاق میافتد یا نه. در شرایطی که مردم همچنان مطمئن نیستند که تصمیم سیاستگذاران برای فیلترینگ شبکههای اجتماعی بعد از شهریور ۱۴۰۱ یک تصمیم قطعی باشد و هنوز امیدی برای برگشت از این تصمیم دارند و معتقدند این تصمیم باید مورد بازنگری قرار بگیرد و شرایط فعلی موقت است بحث کردن در مورد افزایش قیمت در افکار عمومی با مخالفتهایی همراه خواهد بود. آخرین نکته در مورد فیلترینگ این است که بسیاری از مردم در افکار عمومی به طور جدی شرکتهای فعال در ارائه اینترنت یعنی شرکت ارتباطات و زیرساخت و اپراتورهای ارائهدهنده اینترنت را ذی نفع فیلترینگ وفیلترشکن فروشی میدانند. فارغ از اینکه این تصور درست است یا نه باید اثرات روانی آن را در نظر گرفت و در اجرای سیاستهای اصلاح قیمت محتاط بود.» اپراتورها درآمدهایشان را خرج اقدامات درآمدزا غیرمرتبط با وظایفشان میکنند پاینده در مورد ملاحظه دوم اینگونه توضیح داد: «ملاحظه دوم این است که در طول یک دهه گذشته بارها و بارها از طریق صورتهای مالی اپراتورهای انحصاری ارائه دهنده اینترنت همراه و از طریق درک عمومی مردم از بالا و پایینهای وضعیت اینترنت این امر به اثبات رسیده است که اپراتورها لزوما افزایش درآمد خود را خرج توسعه زیر ساخت نمیکنند. تضمینی برای این که درآمد بیشتر لزوما خرج توسعه زیرساخت شود وجود ندارد. مثالهای بارزی هم برای این امر وجود دارد. اپراتورها با بخشی از بودجه خود پلتفرمهای محتوایی راه انداختهاند. مثلا روبیکا پلتفرمی است که هردو اپراتور همراه اول و ایرانسل ذی نفع آن هستند. اپراتورها با روشهای دور زدن اطلاعات مربوط به حسابرسی از طریق راههای اینچنینی درآمدهای خود را افزایش دادهاند. این یعنی اپراتورهای منابع خود را خرج توسعه پلتفرمهای غیر مرتبط با ماموریتشان کردهاند. این اتفاقی است که بارها افتاده و حتی سرمایه گذاریهای بیربطتر دیگری را نیز از جانب اپراتورها شاهد بودهایم. سوال بزرگ این است که آیا دولت و به طور مشخص کمیسیون تنظیم مقررات و ارتباطات مکانیزمی برای اینکه این افزایش درآمد لزوما صرف توسعه زیرساختهای اینترنت بشود طراحی کردهاند که مردم ظرف کمتر از ۶ ماه آینده اثرات آن را شاهد باشند و طعمش را بچشند. اگر اندیشیده شده حداقل برای مخاطبان حوزه فناوری باید شفاف شود که این مکانیزم چه مکانیزمی است که تا به الان شفاف نشده است که با چه سازوکاری قرار است بحث افزایش ظرفیتهای اینترنت پیگیری شود. بعد از اتفاقات ۱۴۰۱ حجم کل ترافیک بینالملل در کشور ما افت محسوسی داشت. بعد از حدود ۶-۷ ماه این ترافیک به روزهای پیش از ۱۴۰۱ برگشته و اکنون ما مجددا با اشباع ظرفیت مواجه شدیم وحتما مردم این را ملاحظه کردهاند که در ساعتهای پیک مصرف اینترنت سرویس دهی اپراتورها با اختلالاتی مواجه اشت. این موضوع علتش این است که ما در توسعه زیرساختها و بهبود ظرفیت ترافیک وپهنای باند نتوانستهایم آنطور که باید عمل کنیم. باید مشخص شود تضمین اینکه افزایش درآمد به توسعه زیرساخت منجر شود چیست.»